خیار از دسته صیفی جاتی است که در سیستم‌های مختلف (گلخانه، هیدروپونیک، فضای باز و …) قابل کشت است. برای داشتن بوته‌های سالم و محصول باکیفیت باید تعادل دقیقی از عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف را در طول فصل و تمامی مراحل رشدی گیاه فراهم کنیم. در واقع نیازهای غذایی گیاه بر اساس مرحله رشدی تعیین میشود و از زمان تشکیل و توسعه سیستم ریشه‌ای تا تولید میوه، باید این تعادل را برقرار کرد. با مطالعه این مقاله و آموزش نکات مربوط به تغذیه و کوددهی خیار می‌توانید محصول خیار با کیفیت و عملکرد بالایی را برداشت کنید.
نقش عناصر پرمصرف (درشت مغذی) در خیار
نیتروژن (N): برای رشد رویشی ضروری است و باعث رشد شاخ و برگهای سالم و سبز میشود. نیتروژن از اجزای حیاتی کلروفیل، اسیدهای آمینه و پروتئین است.
فسفر (P): برای رشد و توسعه سیستم ریشه‌ای، انتقال انرژی و گلدهی بسیار حائز اهمیت است. نقش مهمی در مراحل اولیه رشد دارد و در افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی موثر است.
پتاسیم (K): افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفات، افزایش کارایی مصرف آب و نیز برای سنتز و انتقال قندها و نشاسته به ویژه در مراحل پایانی رشد گیاه بسیار موثر است و از این طریق باعث افزایش کیفیت میوه میشود.
نقش عناصر کم مصرف (ریزمغذی) در خیار
کلسیم: برای استحکام و انسجام دیواره سلولی ضروری است. از عارضه پوسیدگی گلگاه که یک اختلال رایج در خیار است، جلوگیری می‌کند.
منیزیم: برای فتوسنتز و فعال شدن آنزیم‌ها بسیار مهم است.
گوگرد: نقش مهمی در ساخت و تولید پروتئین دارد. همچنین در عملکردهای متابولیک و مقاومت در برابر بیماری‌ها بسیار موثر است.
آهن: عنصر بسیار مهمی در ساخت کلروفیل و جزء اصلی ساختار بسیاری از آنزیم‌ها و رنگدانه‌ها است. این عنصر در فرآیندهای بیوشیمیایی گیاهان مانند فتوسنتز، تنفس سلولی و متابولیسم قندها ایفای نقش می‌کند.
شرایط فصلی: نیاز تغذیه‌ای گیاهان با توجه به شرایط فصل و مرحله رشدی گیاه متغیر است.
محلول پاشی و جذب از طریق برگ: تاثیر بسزایی در جذب سریع عناصر به ویژه ریزمغذی‌ها دارد.
اسیدیته خاک: میزان جذب عناصر ارتباط مستقیمی با میزان pH خاک دارد. در شرایطی که pH خاک بین 6 تا 7 باشد، بیشترین میزان جذب عناصر رخ می‌دهد.
تعادل تغذیه ای: بیش بود هر یک از عناصر می تواند جذب بعضی عناصر دیگر را دچار اختلال کند. بنابراین رعایت تعادل در مصرف عناصر بسیار مهم است.
میکروارگانیسم های خاک: قارچ‌ها و باکتری‌های مفید نقش مهمی در چرخه عناصر ایفا می‌کند و مواد آلی را به فرم معدنی قابل جذب توسط گیاه تبدیل می‌کند. علاوه بر این در کنترل کردن بیماری‌ها و افزایش سلامت گیاه دارای اهمیت بالایی هستند.
نوع خاک: دسترسی عناصر و قابلیت جذب آن‌ها توسط گیاه، بسته به نوع خاک متفاوت است. خاک‌های رسی در مقایسه با خاک‌های شنی خیلی دیرتر از عناصر غذایی تخلیه می‌شوند. اگر خاک دارای تهویه خوبی باشد، امکان نفوذ بهتر ریشه‌ها و زهکشی آب را فراهم می‌کند و در رشد محصول بسیار موثر است.
ماده آلی: افزایش ماده آلی خاک منجر به افزایش دسترسی و جذب عناصر، بهبود ساختمان خاک و نگهداشت آب در محیط اطراف ریشه میشود. تأمین ماده آلی مناسب برای خاک در فصول مختلف سال و از طریق کشت کودهای سبز، استفاده از ورمی کمپوست‌ها و کودهای دامی و گیاهی پوسیده امکان پذیر است. در زمانی که مزرعه یا باغ به زیر کشت محصول رفته است می توان از کودهای اسیدهیومیک، کود مرغی، کود ماهی و … به فرم مایع یا پودری استفاده کرد.
انتخاب کودهای مورد نیاز خیار بر اساس مرحله رشدی آن
انتخاب کود مناسب برای خیار، نیازمند شناخت نیاز تغذیه‌ای گیاه است. باید به این نکته توجه داشته باشیم که علاوه بر تامین عناصر غذایی که در هر مرحله رشد خیار مورد نیاز است، سلامت اکوسیستم در طولانی مدت را نیز مدنظر داشته باشیم.
قبل از کاشت
آزمون خاک: آزمون خاک وضعیت کلی خاک را از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی از جمله وضعیت عناصر غذایی (کمبود و بیش بودها)، اسیدیته، شوری، بافت خاک و … مشخص می‌کند و با اطلاعات حاصل از آن می‌توان توصیه‌های لازم برای اصلاح خاک و کوددهی متناسب با مراحل رشدی گیاه را انجام داد.
اصلاح و آماده سازی خاک: بر اساس نتایج آزمون خاک انجام شده، در مرحله اول باید اصلاح خاک انجام شود. کودهای گوگردی در فرمولاسیون‌های مختلف برای اصلاح خاک‌های آهکی و قلیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. باید برنامه ریزی‌ها در جهتی باشد که pH خاک را بین 6 تا 7 تنظیم کنیم تا حداکثر دسترسی و حلالیت عناصر پرمصرف و کم مصرف در خاک فراهم شود. برای رشد مطلوب ریشه‌ها ساختمان خاک باید نسبتا سبک و دارای زهکش مناسب باشد. می‌توان با استفاده از کودهای آلی از طریق منابع طبیعی از جمله کودهای دامی، لئوناردیت، کمپوست‌ها، پودر استخوان و … آن‌ها را تامین کرد. ضمن آزادسازی تدریجی عناصر، چرخه طبیعی عناصر در خاک را نیز تضمین می‌کنند. این کودها خاک را از ماده آلی غنی می‌سازند، باعث تقویت ساختمان خاک و حمایت از جمعیت میکروبی خاک شده و به طور چشمگیری باعث افزایش باروری خاک، حفظ چرخه آب، سلامتی گیاه و افزایش مقاومت به آفات و بیماری‌ها می‌شوند.
تامین عناصر ماکرو و میکرو: برای تأمین عناصر پرمصرف می توان از یک کود متعادل به فرم گرانوله آهسته رهش مثل ۵-۵-۵ یا ۱۵-۵-۱۵ استفاده نمود. همچنین استفاده از کودهای ریزمغذی به فرم سولفاته (میکرومیکس، سولفات آهن، سولفات منیزیم و … ) در این مرحله توصیه میشود.
بعد از کاشت
مرحله نشاء و نهال: زمانی که بوته‌ها استقرار پیدا کردند، اکثرا از کودهایی که میزان فسفر بالایی (کود ۱۰-۵۰-۱۰ پودری) دارند برای تقویت ریشه‌دهی استفاده میشود. کودهای ارگانیک مثل پودر استخوان یا یک محلول کودی استارتر در این مرحله قابل توصیه است. عنصر فسفر به دلیل تاثیری که بر توسعه سیستم ریشه ای دارد، دارای اولویت بالایی است.
مرحله رشد رویشی: در این مرحله مصرف نیتروژن در مقادیر بالا توصیه میشود. کمپوست‌های آلی یا کودهای شیمیاییبه دلیل داشتن درصد بالای نیتروژن باعث افزایش رشد رویشی و توسعه شاخ و برگهای جدید می شوند.
تأمین نیتروژن به منظور تحریک رشد رویشی: تقریبا دو تا سه هفته پس از کاشت. هنگامی که برگهای حقیقی به وجود آمدند، استفاده از یک کود حاوی درصد بالایی از نیتروژن (کود ۲۰-۲۰-۲۰ پودری) برای تحریک رشد رویشی و تولید شاخ و برگ قوی توصیه میشود. در صورت تمایل به مصرف کودهای ارگانیک می‌توان از کودهای مایع ماهی استفاده کرد و چنانچه گزینه شیمیایی مدنظر باشد می‌توان از کودهای اوره و نیتراتی به فرم‌های مختلف گرانوله، پودری و مایع استفاده کرد.
مرحله گلدهی و میوه دهی: برای افزایش تعداد و سایز میوه‌ها، مصرف کودهای حاوی پتاسیم را به طور جدی در نظر گرفت. سولفات پتاسیم یا یک کود ارگانیک غنی از پتاسیم در این مرحله توصیه میشود. هنگامی که گل‌ها ظاهر می‌شوند و خیارها تشکیل می‌شوند، باید برای تضمین رشد مناسب میوه و نیز افزایش مقاومت به بیماری‌ها از کودهای حاوی پتاسیم بالا استفاده کرد ( کود ۳۶-۱۲-۱۲ پودری). برای حفظ کیفیت میوه باید از کودهایی استفاده کرد که میزان نیتروژن کمتری و پتاسیم بالایی داشته باشند.
بررسی عناصر کم مصرف در تمامی مراحل رشد: در مرحله تشکیل و رشد میوه‌ها باید اطمینان پیدا کنیم که کلسیم و منیزیم، آهن، منگنز و سایر عناصر ریزمغذی به مقدار کافی در دسترس گیاه قرار می‌گیرند. محلول پاشی برگی با استفاده از کودهای کلاته ریزمغذی می‌تواند نیاز گیاه به عناصر کم مصرف را خیلی سریع‌تر تأمین کند. اگر علائم کمبود عناصر مشاهده شد، باید نسبت به محلول پاشی کودهای مناسب حاوی آن عناصر اقدام نمود تا نیاز فوری گیاه تأمین شود و برای رفع کمبود در بلندمدت نیز باید از کودهایی که مصرف خاکی دارند استفاده کرد ( میکروپلاس مایع، کلسیم بور مایع، کلات آهن پودری).
پس از برداشت: پس از برداشت محصول، باید برای اضافه نمودن کمپوست یا کودهای سبز به خاک اقدام کنیم تا ضمن اینکه به نگهداری آب و عناصر در خاک کمک می کند، شرایط را برای کشت در فصل بعد نیز فراهم نماید.
آبیاری: در زمان کوددهی برای اطمینان از جذب عناصر توسط گیاه، باید آبیاری به مقدار کافی انجام شود.
تناوب زراعی: برای جلوگیری از کاهش مواد مغذی خاک و طغیان بیماری‌ها و آفات مربوط به خیار، باید از تناوب زراعی استفاده کرد.
آزمون برگ: آزمون برگ به دلیل اطلاعات دقیقی که از میزان جذب عناصر و توزیع آن در گیاه را ارائه می دهد برای مدیریت دقیق عناصر غذایی، راهکار بسیار مناسبی است.
مدیریت آب: خیار نیاز آبی بالایی دارد. به همین علت باید از تأمین مناسب نیاز آبی گیاه به ویژه بعد از گرده افشانی اطمینان حاصل کرد تا جذب عناصر به خوبی انجام شود.
تولیدکننده انواع نهاده‌های کشاورزی
